دوربین های عکّاسی دیجیتال و انواع آن

این بخش برای علاقه‌مندان و نوآموزان عکّاسی تهیّه شده است تا با تقسم‌بندی کلّی دوربین‌های عکّاسی دیجیتال و انواع دوربین‌هایی که بطور عمده در بازار موجودند آشنا شوند. قبل از اینکه تقسیم‌بندی و انواع شایع دوربین‌های موجود در بازار معرّفی گردند، در مورد عملکرد کلّی دوربین‌های عکّاسی دیجیتال در مقایسۀ با انواع آنالوگ (یا فیلمی) بطور مختصر توضیحاتی ارائه می‌گردد.

اصولاً دوربین‌های عکّاسی همانند چشم انسان عمل می‌کنند و نوری که از صحنه مقابل آنها به داخل لنز و سپس به دوربین وارد می‌شود طی فرایندی به تصویر تبدیل می‌گردد. قبل از اختراع دوربین‌های عکّاسی دیجیتال، عموماً دوربین‌های عکّاسی با استفاده از فیلم‌های نگاتیو (منفی) که به نور حسّاس بودند تصاویر را ثبت می‌کردند. طرز کار این دوربین‌ها که به دوربین‌های آنالوگ مشهوراند، به این صورت بود که پس از ورود نور به داخل دوربین و برخورد با سطح فیلم، تصویر اوّلیه به‌صورت نگاتیو بر سطح فیلم ثبت می‌شد. بعداً فیلم از داخل دوربین خارج می‌گشت و در لابراتوارهای عکّاسی چاپ، چاپ می‌شد. سپس از روی فیلم نگاتیو (منفی) بر روی کاغذهای حسّاس به نور، تصویر پُزتیو (مثبت) چاپ می‌شد و به این ترتیب عکس گرفته شده توسّط دوربین قابلیت استفاده پیدا می‌کرد.

با اختراع سیستم‌های ثبت تصاویر دیجیتال، دوربین‌های عکّاسی دیجیتال[1] پا به عرصه گذاشتند و به سرعت در سطح جهان گسترش یافتند. در دوربین‌های عکّاسی دیجیتال هنگام گرفتن عکس به جای فیلم عکّاسی از صفحات حسّاس به نور یا سنسور[2] استفاده می‌شود و تصویر ثبت شده از این طریق به‌صورت فایل دیجیتال در حافظه دوربین ذخیره می‌گردد. تصاویر دیجیتال تولید شده علاوه بر نمایش در نمایشگرهای مختلف قابلیت چاپ را نیز دارا می‌باشند.

نحوه رسیدن نور از سوژه به داخل دوربین و ثبت آن بر روی فیلم یا سنسور اصولاً در دوربین‌های آنالوگ و دیجیتال مشابه است. به عبارت دیگر اصول اپتیکی ثبت تصویر در دوربین‌های عکّاسی دیجیتال مشابه دوربین‌های فیلمی قدیمی است و ساختار اپتیکی متشکل از لنز، دیافراگم و شاتر نیز بطور عمده در آنها حفظ شده است.

در سال‌های اخیر دوربین‌های عکّاسی دیجیتال بطور عمده و در اکثر موارد جایگزین دوربین‌های فیلمی (آنالوگ) شده‌اند. علاوه بر دوربین‌های عکّاسی که بطور جداگانه تهیّه و به فروش می‌رسند، دوربین‌های دیجیتال در خیلی از وسایل دیگر همچون تبلت و تلفن همراه نیز بطور شایع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به علّت سهولت در عکّاسی و دستیابی به نتیجه سریع و با کیفیت در استفاده از این نوع دوربین‌ها باعث شده است که دوربین‌های عکّاسی دیجیتال علاوه بر عکّاسان حرفه‌ای، در میان مردم عادی نیز از محبوبیت زیادی برخوردار گردند.

انواع دوربین‌های عکّاسی دیجیتال

انواع گوناگونی از دوربین‌های عکّاسی دیجیتال با اندازه‌ها و توانایی‌های مختلف و البتّه قیمت‌های متفاوت در بازار موجود است. جامعۀ بشری با توسعه روزافزون فنّاوری شاهد رشد سریعی در عرصه تولید و ارتقای ابزارهای تصویری و عکسبرداری است. این موضوع باعث شده است با سرعت بسیار زیاد و در مدّت زمانی نه چندان طولانی، دوربین‌هایی با قابلیت‌های جدید در دسترس عموم قرار گیرد.

دوربین‌های عکّاسی دیجیتال را می‌توان از جنبۀ‌های مختلف طبقه‌بندی نمود. ولی شایع‌ترین نوع طبقه بندی که عموماً در بازارهای تجاری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، طبقه‌بندی آنها بر اساس اندازه سنسور است. بر این اساس انواع دوربین‌های عکّاسی دیجیتال را می‌توان به سه دسته کلّی تقسیم نمود:

این تقسیم‌بندی مشابه با دوربین‌های عکّاسی آنالوگ صورت گرفته است بطوری‌که اگر اندازه سنسور دوربین به اندازه فیلم 35 میلی‌متری یا کوچک‌تر باشد، به آنها دوربین‌های قطع کوچک گفته می‌شود. به دوربین‌های قطع کوچکی که اندازه سنسور آنها معادل اندازه فیلم 35 میلی‌متری است اصطلاحاً دوربین‌های «تمام کادر» یا فول‌فریم[3] گفته می‌شود. به سنسورهای کوچک‌تر از تمام کادر سنسور بُرش خورده یا کراپ[4] می‌گویند.

دوربین‌های قطع متوسّط دوربین‌هایی هستند که سایز سنسور آنها از دوربین قطع کوچک (35 میلی‌متری)، بزرگ‌تر و از دوربین‌های قطع بزرگ (با سنسور 5×4 اینچ)، کوچک‌تر باشد.

شایع‌ترین سایز سنسور (در دوربین‌های آنالوگ قدیمی سایز فیلم) در دوربین‌های قطع بزرگ 5×4 اینچ (102×127 میلی‌متر) می‌باشد که حدود 15 برابر اندازه دوربین‌های 35 میلی‌متری است. البتّه سایز‌های بزرگ‌تر تا 8×10 اینچ نیز در این نوع دوربین‌ها بکار می‌رود.

شایع‌ترین انواع دوربین‌های عکّاسی دیجیتال

شایع‌ترین انواع دوربین‌های عکّاسی دیجیتال که عمدتاً از انواع قطع کوچک هستند و عمده دوربین‌های موجود در بازار را تشکیل می‌دهند شامل موارد زیر می‌باشند:

دوربین عکّاسی کامپکت

دوربین‌های کامپکت (جمع و جور) دوربین‌های کوچکی هستند که قابلیت تعویض لنز ندارند و عموماً دارای یک لنز ثابت و یا یک لنز زوم کوچک با فواصل کانونی متغیر می‌باشند. سنسور آنها معمولاً کوچک‌تر از سایر انواع دوربین‌های عکّاسی است. منظره‌یاب آنها مستقیم و یا به‌صورت الکترونیکی است و معمولاً دارای فلاش داخلی می‌باشند. اگر چه در خیلی از دوربین‌های کامپکت تنظیمات دستی نیز وجود دارد، لیکن تنظیمات خودکار[5] بطور قابل توجّهی در طرّاحی این نوع دوربین‌ها مورد نظر بوده است. به علّت اینکه برای گرفتن یک عکس با کیفیت در این دوربین‌ها حداقل تنظیمات لازم است لذا به آنها دوربین‌های ببین و بنداز[6] نیز گفته می‌شود. ویژگی‌های اصلی آنها شامل کاربرد ساده، کوچک بودن، قابلیت حمل راحت و سرعت عمل در عکّاسی است. دوربین‌های کامپکت علاوه بر کاربردهای عمومی برای افراد غیرحرفه‌ای، مورد توجّه بعضی از عکّاسان حرفه‌ای خصوصّاً عکّاسان خبری (فوتوژورنالیست‌ها) می‌باشد.

دوربین عکّاسی بریج (حدّ وسط)

این دوربین‌ها همان‌طور که از اسم آنها مشخّص است پل ارتباطی و حدّ واسط دوربین‌های کوچک کامپکت و دوربین‌های بزرگ‌تر DSLR هستند. این دوربین‌ها معمولاً دارای لنزهای بزرگ زوم می‌باشند که استفاده از فواصل کانونی متغیر را ممکن می‌سازد. لنز این دوربین‌ها قابل تعویض نمی‌باشد.

در انواعی از دوربین‌های بریج به علّت بکارگیری لنزهای سوپرزوم با عنوان دوربین عکّاسی کامپکت سوپرزوم[7] خوانده می‌شوند. میزان زوم اپتیکال آنها تا حدود 30 تا 120 برابر نیز می‌رسد. اخیراً نمونه‌هایی با میزان زوم اپتیکال حیرت آور در حدود 120x نیز به بازار توسّط نیکون معرّفی شده است. این دوربین‌ها نسبت به دوربین‌های کامپکت قابلیت‌های حرفه‌ای بیشتری دارند و در طرّاحی آنها شباهت‌های زیادی با دوربین‌های DSLR وجود دارد. سنسور آنها از دوربین‌های کامپکت بزرگ‌تر و از دوربین‌های DSLR معمولاً کوچک‌تر است.

اگر چه در بعضی نمونه‌ها از سنسورهای بزرگ‌تر APS-C که تقریباً نصف اندازه سنسورهای تمام کادر می‌باشد نیز استفاده شده است.
در دوربین‌های بریج سنسور معمولاً نسبت به دوربین‌های DSLR به لنز نزدیک‌تر است و این موضوع باعث می‌شود که در آنها عمق میدان بیشتری در شرایط مشابه ایجاد گردد.

دوربین عکّاسی تک عدسی انعکّاسی دیجیتال (DSLR)

دوربین دیجیتال تک‌لنزی بازتابی را به‌صورت مخفف DSLR نامیده که از یک سیستم آینه‌ای مکانیکی و پنتاپریسم (منشورِ پنج وجهی) برای هدایت نور از لنز به یک منظره‌یاب نوری در پشت دوربین استفاده می‌کند. عنوان این دوربین‌ها به علّت نوع منظره‌یاب آنها انتخاب شده است. عکّاس در این نوع دوربین‌ها با نگاه به داخل منظره‌یاب[8] در واقع از میان لنز به سوژه خود می‌نگرد و همان تصویری را می‌بیند که هنگام فشار دادن شاتر بر روی سنسور دوربین تشکیل می‌شود. علّت این امر استفاده از یک آینه در مسیر نور است بطوری‌که قبل از فشردن دکمه شاتر، نوری که از داخل لنز به دوربین وارد می‌شود توسّط آینه به داخل یک منشور منعکس می‌شود و از طریق آن به منظره‌یاب دوربین می‌رسد. به این ترتیب عکّاس می‌تواند تصویر سوژه را از طریق منظره‌یاب ببیند.

هنگامی که دکمه شاتر فشار داده می‌شود، آینه به سمت بالا می‌رود و راه نور را به سمت پرده شاتر و سنسور باز می‌کند. سپس پرده شاتر باز می‌شود و اجازه می‌دهد تا نور به سنسور برخورد کند و تصویر تشکیل شود. بنابراین عکّاس تصویری که در منظره‌یاب می‌بیند همان است که پس از فشردن دکمه شاتر در سنسور ثبت می‌شود و این علّت نامگذاری این نوع دوربین‌ها می‌باشد.

سنسور این دوربین‌ها از انواع کامپکت و بریج بزرگ‌تر است. عموماً در دوربین‌های DSLR از سنسورهای
Full frame که هم اندازه با فیلم‌های 35 میلی‌متری در دوربین‌های آنالوگ قدیمی است و یا سنسورهای
APS-C که مقداری از تمام کادر کوچک‌تر است استفاده می‌شود. دوربین‌هایی که دارای سنسور تمام کادر هستند با عنوان دوربین‌های تمام کادر شناخته می‌شوند. FX ^(Nikon) | EF ^(Canon) ⇒ Full Frame

دوربین‌های DSLR سیستم‌های پردازشگر قوی‌تری دارند. علاوه بر آن دارای قابلیت تعویض لنز و بکار بردن لنزهای مختلف می‌باشند. دوربین‌های DSLR را شاید بتوان پر مصرف‌ترین انواع دوربین‌های عکّاسی برای اکثر عکّاسان آماتور و حرفه‌ای دانست. قابلیت بسیار بالای آنها در کنترل عوامل دخیل در ایجاد خلّاقیت‌های تصویری همچون نور، فوکوس و ترکیب‌بندی جزو مهم‌ترین عوامل مؤثّر در انتخاب این دوربین‌ها می‌باشد.

دوربین عکّاسی بدون آینه با قابلیت تعویض عدسی (MILC)

گونه‌ای از دوربین‌های دیجیتال است که برخلاف دوربین تک‌لنزی بازتابی فاقد آینه[9] و نمایاب اپتیکال یا نوری است و همچون دوربین‌های DSLR قابلیت تعویض لنز دارند. در این نوع دوربین‌ها در مسیر عبور نور تا سنسور، آینه‌ای جهت رسیدن نور به منظره‌یاب وجود ندارد و منظره‌یاب آنها به‌صورت الکترونیکی کار می‌کند. در این دوربین‌ها نمای مقابل به‌صورت الکترونیکی از روی حسگر دوربین خوانده و روی نمایشگر LCD[10] آن نقش می‌بندند و در بعضی از مدل‌ها یک نمایاب یا چشمی الکترونیکی نیز درنظر گرفته می‌شود که در واقع جایگزینی برای نمایاب نوری است. این درحالی است که در ساختار داخلی دوربین تک‌لنزی بازتابی (SLR) یک آینه وجود دارد و نمای مقابل را از دریچه لنز به نمایاب یا چشمی دوربین منعکس می‌کند. به همین علّت، یعنی به‌علّت وجود آینه داخلی، دوربین‌های DSLR در مقایسۀ با دوربین‌های بدون‌آینه بزرگ‌تر امّا مصرف باتری آنها تا حدوداً 3 برابر دوربین‌های بدون آینه (به دلیل روشن نمودن دائم سنسور، صفحه نمایشگر یا چشمی) کمتر است.

دوربین‌های عکّاسی بدون آینه با نام دوربین‌های میرورلس یا میکرو سه چهارم نیز نامیده می‌شوند. این دوربین‌ها نسبت به دوربین‌های DSLR کوچک‌تر، سبک‌تر و از نظر مکانیکی ساده‌تر هستند. معمولاً به علّت عدم وجود آینه متحرک از قابلیت عکّاسی پیاپی (پیوسته[11]) بالایی برخوردارند. امّا به دلیل تأخیر نمایش صحنه (حدود یک ثانیه) در نمایشگر یا منظره‌یاب آنها باعث گردیده که در عکّاسی ورزشی و حیات وحش کمتر استفاده گردند. این دوربین‌ها در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا و استفاده از آنها بطور روز افزونی در حال گسترش است.

دوربین عکّاسی گوشی‌های تلفن همراه و تبلت‌ها

مارتین کوپر[12] مخترع تلفن‌ همراه ایده ساخت گوشی همراه را از یک مجموعه تلویریونی علمی ـ تخیّلی به نام "پیشتازان فضا" الهام گرفت و به این ترتیب گوشی DynaTAC 8000X اوّلین گوشی تلفن همراهی شد که برای اوّلین بار در سال ۱۹۸۳ توسّط شرکت آمریکایی Motorola با وزن یک کیلو گرم ساخته شد.

حدوداً 17 سال بعد یعنی در سال 2000 میلادی اوّلین گوشی تلفن همراه مجهّز به دوربین داخلی توسّط کمپانی ژاپنی شارپ تولید گردید که با نام J-SH04 شناخته می‌شد. این گوشی تنها 74 گرم وزن داشت. دوربین J-SH04 عکس‌هایی با 110.000 پیکسل می‌گرفت و توانایی فیلمبرداری نداشت و تنها برای کشور ژاپن در نظر گرفته شده بود.

پس از ساخت این مدل بود که بسیاری از سازندگان پی به اهمّیت وجود یک دوربین بر روی گوشی خود بردند و به همین خاطر به دنبال ساخت نمونه‌های دوربین‌دار رفتند و اکنون می‌توان دوربین را یکی از اجزای ثابت گوشی‌های تلفن همراه و تبلت‌ها دانست. دوربین گوشی‌های هوشمند در زمینه گرفتن تصاویر و ثبت لحظات زندگی ما انقلابی را ایجاد کرده‌اند. با همه‌گیر شدن گوشی‌های هوشمند بسیار سخت است زمانی را به یاد بیاوریم که دوربینی، همراه ما نبوده است.

امروزه دوربین‌های موجود بر روی تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها تا 48 مگاپیکسل و مجهّز به سنسورهایی در ابعداد 1/3.2”، 1/2.3”، 1/1.7”، 2/3” و 1/1.3” اینچ با رنج حسّاسیت سنسور 50 تا 6400 و مجهّز به سیستم فوکوس خودکار و نورسنجی و تنظیمات کاملاً خودکار در کنار تنظیمات دستی و در اختیار قرار دادن فایل تصاویر RAW به کاربر در کنار امکانات وسیع بر روی خود یکی از تجهیزات عکّاسی برای عکّاسان تبدیل گردیده‌اند.