فاصله اَبَر کانونی یا هایپر فوکال به فاصله‌ای گفته می‌شود که با فوکوس در آن فاصله با مقدار معینی از دیافراگم می‌توانید بزرگ‌ترین عمق میدان (محدوده فوکوس) را تا بی‌نهایت داشته باشیم، به عبارت دیگر با فوکوس کردن در فاصله ابر کانونی عمق میدان شما مقداری خواهد بود از بی‌نهایت تا نزدیک‌ترین فاصله ممکن تا دوربین. استفاده از فاصله ابرکانونی یک تکنیک فوکوس محبوب بین عکّاسان بود و در زمان حال هم وقتی فوکوس خودکار دوربین در شرایط کم نور خوب عمل نمی‌کند یک تکنیک فوق العاده برای فوکوس کردن است.
عمق میدان زمانی که از ترکیب دیافراگم بسته با لنز واید استفاده شود به شدّت افزایش خواهد یافت، استفاده از فاصله Hyperfocal صرفاً برای عکّاسی از منظره مناسب است، مخصوصّاً زمانی که از لنز استاندارد (Fix) استفاده می‌کنید. در عکّاسی و اپتیک فاصله ابر کانونی، فاصله‌ای است که چنانچه نقطه‌ی فوکس دوربین، روی یک شیء واقع در انتهای فاصله ابر کانونی فوکوس کند، به بیشترین عمق میدان خواهیم رسید. برای محاسبه این فاصله دو تعریف متفاوت وجود دارد که نتایج هر کدام اندکی با هم متفاوت است.
تعریف اوّل: فاصله ابر کانونی نزدیک‌ترین فاصله‌ای است که یک لنز می‌تواند فوکوس کند و در عین حال موضوعات تا بی‌نهایت نیز به اندازه کافی واضح باشند. یعنی فاصله فوکوس با حداکثر عمق میدان. وقتی لنز در این فاصله فوکوس شده است، تمام سوژ‌ه‌های واقع در فاصله نصف فاصله ابر کانونی تا بی‌نهایت به اندازه قابل قبولی واضح هستند.
تعریف دوم: فاصله ابر کانونی فاصله‌ای است که تا آن فاصله برای لنزی که در بی‌نهایت فوکوس شده تمام موضوعات به اندازه قابل قبولی واضح هستند.
بین این دو تعریف به ندرت تفاوت خاصّی در نظر گرفته می‌شود، زیرا می‌توان آنها را به جای هم مورد استفاده قرار داد و مقادیر حاصله بسیار به هم نزدیک است. معمولاً مقادیر حاصل از تعریف اوّل نسبت به تعریف دوم کمی بزرگ است ولی عمق میدان یکی است.
برای بیان فرمولی دو تعریف بالا، پارامترهای زیر را تعریف می‌کنیم:
- f یا همان فاصله کانونی[1] (مثلاً در صورت استفاده از لنز 50mm، این پارامتر را در فرمول با عدد 50 جاگذاری می‌نمائیم)
- N یا همان عدد دیافراگم[2] لنز (مثلاً در صورت استفاده از f/8، این پارامتر را در فرمول با عدد 8 جاگذاری می‌نمائیم)
- c یا همان قطر دوایر گیجی[3] (بعنوان نمونه، در صورت استفاده از SLRهای FX c=0.03 و DX c=0.016است)
تعریف اوّل:
Hyperfocal distance=f2Nc+f → 502(8)(0.03)+(50)=10467mm
تعریف دوم:
Hyperfocal distance=f2Nc→ 502(8)(0.03)=10416mm
به عنوان نمونه، چنانچه از f/8 و لنز 50 میلی‌متر و یک دوربین با سنسور تمام کادر استفاده کنیم، فرمول اوّل، عدد 10467 میلی‌متر و فرمول دوم، عدد 10416 میلی‌متر را نتیجه می‌دهد. (این دو عدد حدود 5/0 % با هم اختلاف دارند که می‌توان آن را اغماض کرد) بنابراین چنانچه بر روی سوژه‌ای واقع در 10467میلی‌متر از سنسور، فوکوس کنیم، تمامی اشیاء واقع در نصف آن فاصله لغایت بی‌نهایت (یعنی از 23/5 متری تا بی‌نهایت) دارای فوکوس قابل قبولی خواهند بود. برای درک بهتر، به شکل زیر توجّه کنید.
فاصله ابر کانونی بستگی به آن دارد که چه حدّی از وضوح مورد قبول است. معیار وضوح مورد قبول بر اساس قطر دایره اغتشاش لنز تعیین می‌شود. این معیار بیان می‌کند که بزرگ‌ترین قطر قابل قبول تصویر یک نقطه که از یک نقطه واقع در بی‌نهایت بر روی سنسور دوربین تشکیل و پخش شده، چقدر است.
منبع: دنیای عکاسی با استودیو گلامور
